باید از میان شما، گروهى، [مردم را] به نیکى دعوت کنند و به کار شایسته وادارند و از زشتى باز دارند و آنان همان رستگارانند. (سوره‌ی آل عمران، آیه‌ی 104) 

در آیات بسیاری از قرآن مجید به طور مستقیم و غیرمستقیم به مسأله‌ی امر به معروف و نهی از منکر اشاره شده است تا آن جا که شرط این که مسلمانان «خیر أمة» بهترین امت شمرده شوند را موضوع امر به معروف می‌داند. یعنی اگر این مسأله از بین مسلمانان رخت بربندد دیگر از آن‌ها به بهترین امت‌ها یاد نمی‌شود.

 

نکته‌ای که از اهمیّت فراوانی برخوردار است و اغلب اوقات به دست فراموشی سپرده می‌شود این است که تا سخن از امر به معروف و نهی از منکر به میان می‌آید وجه غالب و ساده‌تر آن یعنی امر و نهی زبانی مورد توجه قرار می‌گیرد غافل از این‌که توصیه با زبان پس از عمل به همان اوامر و نواهی توسط آمر یا ناهی است که اثر بخش خواهد بود وگرنه یا نتیجه‌ی معکوس دارد یا در خوش بینانه‌ترین حالت، بسیار کم اثر است. آن چه بسیار حایز اهمیّت و کم‌تر به آن پرداخته می‌شود، مسأله‌ی امر به معروف و نهی از منکر با غیر از زبان است، چیزی که اهل بیت(علیه‌السلام) نیز به آن سفارش نموده‌اند.

 

در همین زمینه رهبر معظم انقلاب در ابتدای یکی از جلسات درس خود ضمن بیان روایتی از امام جعفر صادق(علیه‌السلام) به نکاتی درباره‌ی وظایف عالمان دینی و راه‌های اثربخش بودن دعوت به خیر اشاره نمودند:

 

فی الکافی عن الصّادق (علیه السلام) کُونُوا دُعاةَ النّاس بِالخَیر بِغَیرِ أَلسِنَتِکُم لِیروا مِنکُمُ الإِجتِهاد و الصِّدق و الوَرَع. 

 

 

 

 1- کنار آمدن با افراد. «لین جناح» کنایه از تواضع و همراهی و با کسی کنار آمدن است «و إن جنحوا للسّلم فاجنح لها و توکّل علی الله» (2) یعنی اگر آن‌ها کوتاه آمدند و حاضر برای صلح شدند تو هم کوتاه بیا. پس «لین جناح»، نرم کردن پهلو یا بال، کنایه است از کوتاه آمدن، کنار آمدن با افراد. در برخورد با افراد با تواضع، با همراهی، با سازش، با کنار آمدن برخورد کن.

 2- کلام خود را پاکیزه کنی. یعنی در حرف زدن با افراد، تعبیرات مؤدبانه، خوب و پاکیزه به کار ببری. از زشت‌گویی و درشت‌گویی پرهیز کنی. پس هم در رفتار، رفتار متواضعانه و آرام بخش و همراهی کننده و توأم با سازگاری از خود نشان بدهی، هم در گفتار طوری حرف بزنی که زبان تو زبان نرم و مؤدبی باشد. تعبیر به «تطیب» شده است. پاکیزه بودن زبان که جامع همه‌ی این‌هاست.

 3- و چهره‌ی تو هم گشاده باشد. انسان با چهره‌ی گشاده، با زبان گرم و نرم، با رفتار صمیمانه، دوستانه و خاکسارانه با افراد برخورد کند. این معنای حسن خلق است. پس حسن خلق فقط به زبان نیست، به رفتار هم هست. به رفتار و زبان نیست، به چهره هم هست. یعنی انسان در چهره‌ی خود بِشر حَسن یعنی خوش رویی داشته باشد. با افراد با اخم و با چهره‌ی عبوس برخورد نکند. (3)